Wat is piëtisme? Definitie en overtuigingen

In het algemeen is piëtisme een stroming binnen het christendom die de nadruk legt op persoonlijke toewijding, heiligheid en echte geestelijke ervaring boven het louter aanhangen van theologie en kerkelijk ritueel. Meer specifiek verwijst piëtisme naar een geestelijke opleving die zich ontwikkelde binnen de 17e-eeuwse Lutherse Kerk in Duitsland.

Piëtisme Citaat

"De studie van de theologie moet niet worden voortgezet door de strijd van disputen, maar door de praktijk van de vroomheid." --Philipp Jakob Spener

Oorsprong en grondleggers van het piëtisme

In de loop van de christelijke geschiedenis zijn piëtistische bewegingen ontstaan telkens wanneer het geloof verstoken raakte van echt leven en ervaring. Wanneer religie koud, formeel en levenloos wordt, kan een cyclus van dood, geestelijke honger en nieuwe geboorte worden opgespoord.

Tegen de 17e eeuw had de Protestantse Reformatie zich ontwikkeld tot drie grote kerkgenootschappen - de Anglicaanse, de Gereformeerde en de Lutherse - die elk verbonden waren met nationale en politieke entiteiten. De nauwe banden tussen kerk en staat brachten in deze kerken een wijdverbreide oppervlakkigheid, bijbelonwetendheid en immoraliteit met zich mee. Als gevolg daarvan ontstond het piëtisme, een zoektocht om de theologie van de Reformatie nieuw leven in te blazen enpraktijk.

De term piëtisme lijkt het eerst te zijn gebruikt om de beweging aan te duiden die werd geleid door Philipp Jakob Spener (1635-1705), een luthers theoloog en predikant in Frankfurt, Duitsland. Hij wordt vaak beschouwd als de vader van het Duitse piëtisme. Speners belangrijkste werk, Pia Desideria, of "Heartfelt Desire for God-Pleasing Reform", oorspronkelijk gepubliceerd in 1675, werd een handboek voor piëtisme. Een Engelse versie van het boek, uitgegeven door Fortress Press, is nog steeds in omloop.

Na de dood van Spener werd August Hermann Francke (1663-1727) de leider van de Duitse piëtisten. Als predikant en professor aan de universiteit van Halle stonden zijn geschriften, lezingen en kerkleiding model voor morele vernieuwing en het veranderde leven van het bijbelse christendom.

Zowel Spener als Francke waren sterk beïnvloed door de geschriften van Johann Arndt (1555-1621), een vroegere lutherse kerkleider die tegenwoordig door historici vaak als de ware vader van het piëtisme wordt beschouwd. Arndt maakte zijn grootste indruk met zijn devotionele klassieker, Het ware christendom gepubliceerd in 1606.

Heropleving van dode orthodoxie

Spener en degenen die na hem kwamen wilden een groeiend probleem corrigeren dat zij zagen als "dode orthodoxie" binnen de lutherse kerk. In hun ogen werd het geloofsleven van de leden van de kerk geleidelijk gereduceerd tot het louter aanhangen van de leer, de formele theologie en de kerkorde.

In zijn streven naar een opleving van vroomheid, toewijding en oprechte godsvrucht bracht Spener verandering door kleine groepen van vrome gelovigen op te richten die regelmatig bijeenkwamen voor gebed, Bijbelstudie en wederzijdse opbouw. Deze groepen, genaamd Collegium Pietatis Dit betekent "vrome bijeenkomsten" en legt de nadruk op een heilig leven. De leden concentreerden zich op het zich bevrijden van zonde door niet deel te nemen aan bezigheden die zij als werelds beschouwden.

Heiligheid boven formele theologie

Piëtisten benadrukken de geestelijke en morele vernieuwing van het individu door een volledige toewijding aan Jezus Christus. De toewijding blijkt uit een nieuw leven naar bijbels voorbeeld en gemotiveerd door de Geest van Christus.

In het piëtisme is oprechte heiligheid belangrijker dan het volgen van formele theologie en kerkorde. De Bijbel is de constante en onfeilbare gids voor het beleven van het geloof. Gelovigen worden aangemoedigd om betrokken te raken bij kleine groepen en persoonlijke devoties na te streven als een middel tot groei en een manier om onpersoonlijk intellectualisme te bestrijden.

Naast het ontwikkelen van een persoonlijke geloofservaring leggen piëtisten de nadruk op de zorg voor hulp aan behoeftigen en het tonen van de liefde van Christus aan mensen in de wereld.

Diepgaande invloeden op het moderne christendom

Hoewel het piëtisme nooit een kerkgenootschap of een georganiseerde kerk is geworden, heeft het een diepgaande en blijvende invloed gehad, die bijna het gehele protestantisme heeft geraakt en zijn stempel heeft gedrukt op een groot deel van het hedendaagse evangelicalisme.

De hymnen van John Wesley en zijn nadruk op de christelijke ervaring zijn doordrongen van sporen van piëtisme. Piëtistische inspiraties zijn te zien in kerken met een missionaire visie, sociale en maatschappelijke programma's, kleine groepen en bijbelstudieprogramma's. Het piëtisme heeft vorm gegeven aan de manier waarop moderne christenen aanbidden, offers brengen en hun devotionele leven leiden.

Zoals bij elk religieus extreem kan een radicale vorm van piëtisme leiden tot wetticisme of subjectivisme, maar zolang de nadruk ervan bijbels evenwichtig blijft en binnen het kader van de waarheden van het evangelie, blijft piëtisme een gezonde, groeibevorderende, levensvernieuwende kracht in de wereldwijde christelijke kerk en in het geestelijke leven van individuele gelovigen.

Bronnen

• "Piëtisme: De innerlijke ervaring van het geloof." Christian History Magazine. Nummer 10.
• "Piëtisme." Pocket Dictionary of Ethics (pp. 88-89).
• "Piëtisme." Woordenboek van theologische termen (p. 331).
• "Piëtisme." Dictionary of Christianity in America.
• "Piëtisme." Pocket Dictionary of the Reformed Tradition (p. 87).