Historia dhe Origjina e Gjuhës Hebraike

Hebraishtja është gjuha zyrtare e Shtetit të Izraelit. Është një gjuhë semite e folur nga populli hebre dhe një nga gjuhët më të vjetra të gjalla në botë. Ka 22 shkronja në alfabetin hebraik dhe gjuha lexohet nga e djathta në të majtë.

Fillimisht gjuha hebraike nuk ishte shkruar me zanore për të treguar se si duhet shqiptuar një fjalë. Sidoqoftë, rreth shekullit të 8-të u zhvillua një sistem pikash dhe vizash, ku shenjat u vendosën nën shkronjat hebraike për të treguar zanoren e duhur. Sot zanoret përdoren zakonisht në librat e shkollave dhe gramatikës hebraike, por gazetat, revistat dhe librat shkruhen kryesisht pa zanore. Lexuesit duhet të jenë të njohur me fjalët për t'i shqiptuar saktë dhe për të kuptuar tekstin.

Historia e gjuhës hebraike

Hebraishtja është një gjuhë e lashtë semite. Tekstet më të hershme hebraike datojnë nga mijëvjeçari i dytë p.e.s. dhe provat sugjerojnë se fiset izraelite që pushtuan Kanaanin flisnin hebraisht. Gjuha ka të ngjarë të jetë folur zakonisht deri në rënien e Jerusalemit në vitin 587 p.e.s.

Pasi hebrenjtë u internuan, hebraishtja filloi të zhdukej si gjuhë e folur, megjithëse ruhej ende si gjuhë e shkruar për lutjet dhe tekstet e shenjta çifute. Gjatë periudhës së dytë të tempullit, hebraishtja ka shumë të ngjarë të përdorej vetëm për qëllime liturgjike. Pjesë të Biblës Hebraike janë shkruar në hebraisht siç ështëMishnah, i cili është shënimi i shkruar i Judaizmit për Tevratin Oral.

Meqenëse hebraishtja përdorej kryesisht për tekste të shenjta përpara ringjalljes së saj si gjuhë e folur, shpesh quhej "lashon ha-kodesh", që do të thotë "gjuha e shenjtë" në hebraisht. Disa besonin se hebraishtja ishte gjuha e engjëjve, ndërsa rabinët e lashtë pohuan se hebraishtja ishte gjuha e folur fillimisht nga Adami dhe Eva në Kopshtin e Edenit. Folklori hebre thotë se i gjithë njerëzimi fliste hebraisht deri në Kullën e Babelit, kur Zoti krijoi të gjitha gjuhët e botës në përgjigje të përpjekjes së njerëzimit për të ndërtuar një kullë që do të arrinte në qiej.

Ringjallja e gjuhës hebraike

Deri një shekull më parë, hebraishtja nuk ishte një gjuhë e folur. Komunitetet hebreje Ashkenazi në përgjithësi flisnin Jidish (një kombinim i hebraishtes dhe gjermanishtes), ndërsa hebrenjtë sefardikë flisnin ladino (një kombinim i hebraishtes dhe spanjishtes). Natyrisht, komunitetet hebraike flisnin gjithashtu gjuhën amtare të çdo vendi ku ata jetonin. Hebrenjtë përdornin ende hebraishten (dhe aramaishten) gjatë shërbesave të lutjes, por hebraishtja nuk përdorej në bisedat e përditshme.

Gjithçka ndryshoi kur një njeri i quajtur Eliezer Ben-Yehuda e bëri misionin e tij personal të ringjallte hebraishten si gjuhë të folur. Ai besonte se ishte e rëndësishme që populli hebre të kishte gjuhën e tij nëse do të kishte tokën e vet. Më 1880 tha: “për të pasur tonëtokën e vet dhe jetën politike… ne duhet të kemi gjuhën hebraike në të cilën mund të bëjmë biznesin e jetës.”

Ben-Yehuda kishte studiuar hebraisht kur ishte student Yeshiva dhe ishte natyrshëm i talentuar me gjuhë. Kur familja e tij u shpërngul në Palestinë, ata vendosën që në shtëpinë e tyre të flitej vetëm hebraisht – jo një detyrë e vogël, pasi hebraishtja ishte një gjuhë e lashtë që nuk kishte fjalë për gjëra moderne si "kafe" ose "gazetë". Ben-Yehuda filloi të krijonte qindra fjalë të reja duke përdorur rrënjët e fjalëve biblike hebraike si pikënisje. Më në fund, ai botoi një fjalor modern të gjuhës hebraike që u bë baza e gjuhës hebraike sot. Ben-Yehuda shpesh përmendet si babai i hebraishtes moderne.

Sot Izraeli është gjuha zyrtare e folur e Shtetit të Izraelit. Është gjithashtu e zakonshme që hebrenjtë që jetojnë jashtë Izraelit (në diasporë) të studiojnë hebraishten si pjesë e edukimit të tyre fetar. Zakonisht fëmijët hebrenj do të ndjekin shkollën hebraike derisa të rriten mjaftueshëm për të pasur Bar Mitzvah ose Bat Mitzvah.

Fjalët hebraike në gjuhën angleze

Anglishtja shpesh thith fjalët e fjalorit nga gjuhë të tjera. Prandaj nuk është çudi që me kalimin e kohës anglishtja ka adoptuar disa fjalë hebraike. Këto përfshijnë: amen, hallelujah, Sabat, rabin, kerubin, serafin, Satanin dhe kosher, ndër të tjera.

_{Referencat: “Alfabetizimi hebre: më i rëndësishmiGjërat që duhen ditur rreth feve hebraike, njerëzve dhe historisë së tyre” nga rabini Joseph Telushkin. William Morrow: Nju Jork, 1991.}